Kuro Siwo- Χρήστος Δημόπουλος

Kuro Siwo (Πούσι)

Στὸ Γιῶργο Παπᾶ

Πρῶτο ταξίδι ἔτυχε ναῦλος γιὰ τὸ Νότο,
δύσκολες βάρδιες, κακὸς ὕπνος καὶ μαλάρια.
Εἶναι παράξενα τῆς Ἴντιας τὰ φανάρια
καὶ δὲν τὰ βλέπεις καθὼς λένε μὲ τὸ πρῶτο.

Πέρ᾿ ἀπ᾿ τὴ γέφυρα τοῦ Ἀδάμ, στὴ Νότιο Κίνα,
χιλιάδες παραλάβαινες τσουβάλια σόγια.
Μὰ οὔτε στιγμὴ δὲν ἐλησμόνησες τὰ λόγια
ποὺ σοῦ ῾πανε μία κούφιαν ὥρα στὴν Ἀθήνα.

Στὰ νύχια μπαίνει τὸ κατράμι καὶ τ᾿ ἀνάβει,
χρόνια στὰ ροῦχα τὸ ψαρόλαδο μυρίζει,
κι ὁ λόγος της μὲς στὸ μυαλό σου νὰ σφυρίζει,
«ὁ μπούσουλας εἶναι ποὺ στρέφει ἢ τὸ καράβι;»

Νωρὶς μπατάρισε ὁ καιρὸς κι ἔχει χαλάσει.
Σκαντζάρισες μὰ σὲ κρατᾶ λύπη μεγάλη.
Ἀπόψε ψόφησαν οἱ δυό μου παπαγάλοι
κι ὁ πίθηκος πού ῾χα μὲ κούραση γυμνάσει.

Ἡ λαμαρίνα!... Ἡ λαμαρίνα ὅλα τὰ σβήνει.
Μᾶς ἕσφιξε τὸ Kuro Siwo σὰ μία ζώνη
κι ἐσὺ κοιτᾶς ἀκόμη πάνω ἀπ᾿ τὸ τιμόνι,
πῶς παίζει ὁ μπούσουλας καρτίνι μὲ καρτίνι.

Άγνωστες λέξεις

• Kuro Siwo (=μαύρο ρεύμα): ωκεάνιο ισχυρό ρεύμα του Ειρηνικού (Japan Current) ανάμεσα στις Φιλιππίνες και την Ιαπωνία
• ναύλος: 1. φορτίο πληρωμένο για μεταφορά 2. το αντίτιμο φόρτωσης ή μεταφοράς (φορτίου ή επιβάτη)
• βάρδια: <βεν. vardia : τετράωρη σκοπιά, φρουρὰ, υπηρεσία στο κατάστρωμα ή στη μηχανή / ὁ λοστρόμος τῆς βάρδιας : ὁ ναύκληρος
• μαλάρια: <ιταλ. malaria: η ελονοσία
• Ίντια: η Ινδία
• φανάρι:  1. φανός 2. φάρος
• γέφυρα του Αδάμ: αβαθείς εκτάσεις θάλασσας με υφάλους και σύρτεις (=αμμόλοφος στο θαλάσσιο βυθό, που αλλάζει θέση και σχήμα ανάλογα με τη διεύθυνση και την ένταση των θαλάσσιων ρευμάτων), που συνδέουν την Κεϋλάνη (σημερινή Σρι Λάνκα) με το νότιο άκρο της Ινδικής χερσονήσου
• κατράμι: ρευστή πίσσα, προϊόν αποστάξεως ρητινούχων ξύλων
• ψαρόλαδο: λάδι που παράγεται από ορισμένα είδη ψαριών· ιχθυέλαιο
• μπούσουλας:  <ιταλ. bussola: η πυξίδα· μτφ. ο προσανατολισμός
• μπατάρω: <ιταλ. battere: ανατρέπομαι και ανατρέπω, τουμπάρω, μεταβάλλομαι
• σκατζάρω: <βεν. scansar: 1. αλλάζω (π.χ. βάρδια) 2. ανταλλάσσω 3. αλλάζω θέση σε κάτι
• λαμαρίνα: <βεν. lamarin: 1. μεταλλικό έλασμα 2. το κατάστρωμα και κατ΄επέκταση το πλοίο 3. αρρώστια που προσβάλλει και τρελαίνει τις γάτες στα φορτηγά πλοία
• καρτίνι: <ιταλ. quartino: το 1/4 του ρόμβου του ανεμολογίου της πυξίδας

Σχόλια

Το ποίημα μας μιλάει για το ταξίδι κάποιου ναυτικού προς την Ινδία και τις δυσκολίες που περνούσαν τα βράδια. Στη συνέχεια, αναφέρεται στα προϊόντα που μεταφέραν από τη Νότιο Κίνα και τη νοσταλγία για την πατρίδα. Στην τρίτη παράγραφο εξηγεί την καθημερινότητά του και τη βρώμα που ζει μες στο καράβι. Μιλάει επίσης για ένα κορίτσι που γνώρισε και ακούει συνέχεια τον ήχο της φωνής της. Στην τέταρτη παράγραφο αναφέρεται στις αλλαγές του καιρού και στη μεγάλη λύπη του ναυτικού εξαιτίας του θανάτου των ζώων που είχε μαζί του, τα οποία λειτουργούσαν και σαν υποκατάστατο ανθρώπινης συντροφιάς. Στην τελευταία στροφή υπάρχουν τα συμπεράσματα. Η λαμαρίνα -το πλοίο δηλαδή συνεκδοχικά και, κατ' επέκτασιν, η ναυτική ζωή-  κάνει όλα τα υπόλοιπα να ξεφτίζουν, να ξεχνιούνται, να χάνονται. Καταλαβαίνει ότι είναι  αιχμάλωτος  του Κούρο Σίβο, των μακρινών θαλάσσιων ταξιδιών δηλαδή. Και το μόνο  που μπορεί να κάνει είναι να κοιτάει τον μπούσουλα, κι ας τον έχει χάσει...
Το ποίημα μου άρεσε πάρα πολύ, γιατί μας δίνει διάφορες πληροφορίες για τη ζωή των ναυτικών, όπως η καθημερινότητά τους, τα ζώα που είχαν μαζί τους ως συντροφιά και τα προϊόντα που μετέφεραν.

Γιάννης Κούτρας

Θάνος Μικρούτσικος

Αδερφοί Κατσιμίχα